آیین کار نگهداری سیب در سردخانه

 

سيب يكي از قديمي‏ترين ميوه‏ هايي است كه بشر از دير باز شناخته و مورد استفاده قرار داده است بر اساس اطلاعات موجود به نظر مي‏رسد كه موطن اصلي درخت سيب در منطقه جنوبي قفقاز و آسياي صغير بوده و اين درخت اولين بار در كشورهاي ايران , مصر , يونان پرورش مي‏يافته است .  درخت سيب از گونه‏هاي مختلف جنس Malus از خانواده Rosaceae  مي‏باشد .   

به عقيده بعضي از گياه شناسان جنس Malus خود زير جنس Pyrous بوده و بيست و پنج گونه سيب شناخته شده موجود تماماؤ اخلاف Malus Pyrous و Pyrous Bacata مي‏باشند .  در اثر پرورش و اصلاح نژاد , اين ميوه داراي ارقام گوناگون شده است كه در دامنه وسيعي از شرايط آب و هواي مختلف قابل كاشت بوده و با رعايت اصول به زراعي محصول قابل توجهي مي‏دهد .  در كشور ما نيز به علت مناسب بودن شرايط آب و هوايي اين محصول از قديم الايام مورد كشت و استفاده قرار مي‏گرفته و در ربع قرن اخير توليد آن افزايش چشمگيري يافته است . بطوري كه در حال حاضر سطح زير كشت سيب در ايران تقريباؤ به 124000 هكتار و با توليدي حدود 1130000 تن در سال مي‏رسد .

 

  تعداد ارقام ايراني كه تا كنون مشخص گرديده به بيش از 150 رقم بالغ مي‏شود و علاوه بر آن حدود 30 رقم خارجي نيز به ايران وارد شده و كشت چند رقم آن متداول مي‏باشد . بيشترين سطح زير كشت به ارقام دير رس و قابل نگهداري در سردخانه اختصاص يافته است كه مهم‏ترين آن عبارتند از : زنوزمرند , عباسي , شميراني  گلدن دليشس , رددليشي , گراني اسميت , جاناتان , گاليا , شفيع آبادي و گلاب كهنز مي‏باشد كه سه رقم گراني اسميت , جاناتان , گاليا در سطح محدودي در باغهاي دولتي غرس شده‏اند . سابقاؤ روش احداث باغات سيب در ايران به طريق سنتي با تراكم 300 درخت در هكتار بوده ولي در سالهاي اخير احداث باغات با كشت متمركز ( سيستم Malling) با تراكم متوسط 2000 درخت در هكتار , رو به توسعه و گسترش مي‏باشد نگهداري سيب در ايران سابقه طولاني داشته و در بعضي از مناطق روستائي كشورمان روش‏هاي سنتي هنوز هم متداول مي‏باشد .  از جمله اين روشها پوشانيدن سيب توسط كاه , خاك و ماسه نرم ( به ويژه در مورد رقم شميراني ) و يا انبار كردن آن در زير زمين‏هاي خنك است . 

 

امروزه در كشور استفاده از سرد خانه براي نگهداري اين محصول شديداؤ رواج يافته بطوريكه بخش قابل توجهي از ظرفيت سردخانه‏هاي بالاي صفر كشور به نگهداري سيب اختصاص يافته است و از اين حجم حدود 90 درصد براي نگهداري سيب‏هاي گلدن دليشس و رد دليشس مورد استفاده   قرار مي‏گيرد .  ضرورت آشنا كردن علاقه‏مندان و دست اندركاران ذيربط به تكنيك نگهداري سيب در سردخانه با توجه به اهميت اقتصادي اين محصول و امكان توسعه صادرات آن موجب شد كه با استفاده از تجربيات حاصله در ايران و ساير كشورها بخصوص در مورد دو رقم گلدن دليشس و رد دليشس به تجديد نظر اين آئين كار اقدام شود .

 

 

1 ـ هدف

هدف از تدوين اين آئين كار ارائه اصولي به منظور نگهداري سيب در سردخانه براي عرضه در خارج از فصل مي‏باشد كه رعايت آنها در مرحله برداشت1،  جور كردن ، حمل به سردخانه ، در طول مدت نگهداري و هنگام خروج ميوه از سردخانه موجب حفظ هر چه بيشتر تازگي و ويژگيهاي خاص رقم سيب مورد عمل خواهد بود . 

 

2 ـ دامنه كاربرد

اين آئين كار در مورد ارقامي از سيب كه در داخل كشور توليد شده و داراي قابليت نگهداري خوب يا متوسط هستند قابل اجراست .  

2-1-  ارقامي كه داراي قابليت نگهداري خوب يا متوسط هستند و مي‏توان آنها را از دو تا نه ماه در

سردخانه نگهداري نمود به ترتيب قابليت نگهداري به شرح زير مي‏باشند :

 

                          رقم میوه          حداکثرمدت نگهداری به ماه

 

                          گولدن دلیشس                       9

                          گرانی اسمیت                        9

                          رد دلیشس                            7

                           زنوز                                     6

                          شمیرانی                              6

                         جاناتان                                   5

                          گالیا                                     5

                          عباسی                                5

                          شفیع آبادی                           3

                          گلاب کهنز                             2

 

 

3-  اصول روش نگهداري سيب

 

نگهداري سيب در سردخانه به صورت تازه بر اصول زير متكي است :

 

3-1- نگهداري در دماي كم به منظور :

3-1-1-  كم و محدود نمودن تنفس و ساير فعاليتهاي حياتي ميوه

3-1-2- كم و محدود نمودن فعاليت باكتريها , قارچ‏ها ( شامل كپكها و مخمرها ) و جلوگيري از فساد ميوه

 3-1-3- جلوگيري از تغييرات سريع كيفي ميوه از قبيل : تغيير رنگ , رسيدگي بيش از حد و آردي و نرم شدن ميوه

 3-2-  نگهداري در رطوبت نسبي  بالا به منظور كاهش تبخير شديد و حفظ طراوت ميوه / استفاده از دستگاه رطوبت ساز 

 ضمناً خارج نمودن يا بي اثر كردن گازهاي فرار ناشي از فعاليت حياتي سيب و همچنين نگهداري آن در سردخانه‏ هايي  كه داراي آتمسفر كنترل شده5 هستند , مي‏تواند مدت نگهداري بعضي از ارقام سيب را طولاني‏تر كند .

 

4-  برداشت

 برداشت سيب به منظور نگهداري در سردخانه به دو طريق سنتي و نيمه مكانيزه به شرح زير انجام گيرد :

4-1-  وسائل لازم  براي برداشت سنتي

 ـ ظروف مناسب برداشت نظير سطل , سبد , زنبيل , كيسه ميوه چيني و غيره

 ـ سكوي برداشت

 ـ نردبان

 ـ ظروف حمل سيب به سردخانه مانند : جعبه، كارتن و غيره

 ـ وسيله حمل به سردخانه مانند گاري , فرقون و وسايل موتوري مناسب و نظاير آن

 

 4-2-  وسايل لازم براي برداشت نيمه مكانيزه

 برداشت  نيمه مكانيزه در باغاتي ميسر است كه كاشت آن  طبق اصول صحيح از نظر فاصله درختها و رديفهاي آن صورت گرفته باشد .  در اين قبيل باغات علاوه بر وسائل مندرج در بند 4 ـ 1 وسائل زير نيز مورد استفاده قرار مي‏گيرد :

 ـ تريلي برداشت

 ـ ليفت تراك

 ـ پالت6

 ـ باكس پالت7

 ـ وانت يا كاميون

 4-3-  روش برداشت

 

 4-3-1-  زمان برداشت : سيب را بايد موقعي ( در مرحله‏اي از رسيدن ) برداشت نمود كه طولاني‏ترين عمر نگهداري را در سردخانه داشته باشد .  زمان برداشت تابعي است از رقم سيب , منطقه كاشت و نحوه داشت .  

 

 براي تشخيص مناسب‏ترين مرحله رسيدن ميوه به منظور نگهداري طولاني در سردخانه از ضوابط معيني مي‏توان استفاده نمود و مهمترين اين ضوابط عبارتند از :

 

 ـ فاصله زماني بين حداكثر باروري شكوفه‏ها تا زمان برداشت : تعداد روزها براي تعيين مناسبترين برداشت از مرحله تمام گل (80 درصد شكوفه‏ها باز شده باشند ) در مورد دو رقم گلدن دليشس و رد دليشس در مناطق مختلف ايران بين 155 ـ 135 روز مي‏باشد .  

 ـ رنگ ميوه : شدت رنگ مي‏تواند عامل تقريبي در برداشت محصول باشد معمولا سيب براي رنگ گيري نياز به شبهاي سرد و روزهاي آفتابي در 8 ـ 6 هفته قبل از برداشت دارد . در جدول پيوست شماره 1 ميزان تقريبي رنگ ارقام رد دليشس و گلدن دليشس مناطق مختلف ايران نشان داده شده است .  

 يادآوري 1 ـ زردي رنگ توسط دستگاه كالريمتر اندازه‏گيري شده و قرمزي رنگ با در نظر گرفتن مقدار رنگ زمينه آن در سيب برآورده شده است .  

 ـ مقاومت ( سختي و نرمي ميوه :) براي اندازه‏گيري مقاومت ميوه معمولا باغداران با فشار انگشتان درجه نرمي و سختي ميوه را بر اساس تجربه بدست مي‏آورند ولي مي‏توان براي اين منظور از دستگاه سختي سنج8  نيز استفاده نمود . جدول پيوست شماره 1 مقاومت دو رقم سيب گلدن دليشس و رد دليشس را در مناطق مختلف ايران نشان مي‏دهد .  

 

 ـ تركيب شيميايي ميوه : منظور از تركيب شيميايي مواد جامد محلول در آب و اسيديته است براي اندازه‏گيري مواد جامد محلول در آب ( بريكس ) از دستگاه رفراكتومتر دستي استفاده  مي‏شود و اندازه‏گيري اسيديته در صورت وجود وسائل و مواد لازم انجام مي‏گيرد9 .  ميزان تقريبي بريكس و اسيديته در  جدول پيوست شماره 1 در مورد ارقام گلدن دليشس ورد دليشس آورده شده است .  

 باغداران هر منطقه مي‏توانند با استفاده از ضوابط فوق الذكر بهترين موقع برداشت ارقام سيب باغات خود را براي نگهداري در سردخانه مشخص نمايند .  

 

 يادآوري 2 ـ چون قسمتي از رسيدن سيب در سردخانه انجام مي‏گيرد , لازم است آنرا قبل از رسيدن كامل برداشت نمود10 .  

 ضمناؤ از آنجا كه ميزان رسيدن در مدت نگهداري تأثير قابل ملاحظه‏اي دارد , صاحبان باغات با دست اندركاران ذيربط بايد بر اساس تجربيات خود با توجه به مدت نگهداري مورد نظر , زمان دقيق چيدن را مشخص نمايند .  

 

 4-4-  نحوه برداشت :

 4-4-1-  ميوه را بايد حتي المقدور در ساعات اوليه روز كه هوا خنك است , چيد و دقت نمود كه شبنم11  و قطرات باران روي آن نباشد .  

 4-4-2-  از هر گونه عملي كه موجب آسيب ديدن سيب مي‏گردد از قبيل : فشار انگشت , زخمي كردن ، پرتاب ميوه به درون ظروف و غيره بايد خودداري كرد و براي چيدن بايد از كارگران آموزش ديده استفاده نمود .  

 4-4-3-  فقط ميوه‏هاي سالم را بايد براي نگهداري در سردخانه تخصيص داد واز اختلاط آن با ميوه‏هاي ناسالم ( زخمي , لهيده , پلاسيده , آفت‏زده , پوسيده , زير درختي و هر نوع عيب ديگر ) خودداري نمود . 

 

  5-  جور كردن12  و درجه بندي

 منظور از جور كردن اين است كه سيب‏هاي سالمي را كه از درخت چيده شده از لحاظ رقم , اندازه , رنگ , ميزان رسيدگي و ساير مشخصات جور كرده و سيب‏هاي مشابه را در ظروف جداگانه قرار داد .  

 اين  عمل مي‏تواند در باغ بلافاصله پس از چيدن و يا در سردخانه قبل از قرار دادن سيب در اتاق‏هاي اصلي نگهداري انجام شود .  در اين مرحله بايد دقت كافي نمود كه اگر احيانا تعداد معدودي ميوه‏هاي معيوب مندرج در بند 4 ـ 4 ـ 3 با سيب‏هاي سالم مخلوط شده باشند از آنها تفكيك گردد .  در صورتيكه درجه بندي سيب‏ها مورد نظر باشد , مي‏توان طبق استاندارد ملي ايران شماره 347 ( ويژگيهاي سيب ) همزمان با جور كردن و يا پس از نگهداري در سردخانه و بلافاصله قبل از عرضه به بازار , عمل درجه بندي را انجام داد .

 

6-  بسته بندي

 هدف اصلي از بسته بندي ميوه در اين آئين كار اين است كه بتوان سيب را با حداقل ضايعات , حمل و نقل , نگهداري و به بازار مصرف عرضه نمود .  

6-1-  ظروف مورد استفاده بايد از موادي ساخته شده باشند كه به اندازه كافي مقاوم بوده تا در هنگام حمل و نقل , نگهداري در سردخانه و عرضه به بازار مصرف از خسارات احتمالي به ميوه جلوگيري شود .  

 6-2-  كف و ديوارهاي ظروف بسته بندي بايد صاف و نرم بوده و هيچ نوع وسيله و لوازمي از قبيل ميخ يا بست‏هاي فلزي , زوايا و برجستگيهاي تيز و غيره كه به ميوه آسيب وارد نمايد در آنها موجود نباشد .  ظروف نگهداري سيب در سردخانه بايد داراي منافذ لازم براي رسيدن هواي سالن سردخانه به ميوه‏هاي محتوي آن باشد .  

6-3-  ظروف مورد استفاده براي نگهداري ميوه نبايد آلوده به قارچ و ميكروارگانيسم‏هاي ديگر باشد و بهتر است  قبل از گذاشتن سيب در آنها مورد نظافت و ضد عفوني قرار گيرند .  

 6-4-  پوشال ( اعم از گياهي يا كاغذي ) نبايد در سردخانه مورد استفاده قرار گيرد .  در بعضي از موارد استفاده از كاغذهاي غير قابل نفوذ رطوبت و ورقه‏هاي پلي اتيلني ( بخصوص در مورد گولدن دليشس ) به استثنأ سيب‏هايي كه به اسكاله حساسيت دارند , متداول است .  

 يادآوري : براي اطلاع بيشتر در مورد مشخصات جعبه‏هاي نگهداري و حمل و نقل سيب مي‏توان از استاندارد جعبه‏هاي چوبي مخصوص بسته بندي ميوه و سبزيهاي تازه به شماره 1277 ايران و يا ساير استانداردهاي مربوطه استفاده نمود . 

 

  7- انتقال به سردخانه

 7-1-  بهتر است ظروف حاوي سيب را در همان روز برداشت با يكي از وسايل مندرج در بندهاي 4 ـ 1 و 4 ـ 2 كه متناسب با حجم ظروف و ساير مقتضيات باشد هرچه سريع‏تر به سردخانه منتقل نمود .  

 7-2- در صورتيكه انتقال سيب به سردخانه در همان روز برداشت ميسر نباشد .  ولي امكان خنك كردن و خنك نگهداشتن آن در محل برداشت موجود باشد بايد از اين امكانات براي سرد كردن ميوه قبل از انتقال به سردخانه استفاده نمود .  

 7- 3- در صورتيكه حمل فوري سيب به سردخانه ميسر نبوده و تسهيلاتي هم براي سرد كردن در اختيار نباشد بايد ظروف حاوي ميوه را در اتاقهاي زيرزميني يا محل مسقف و يا زير سايبان نگهداري و در اسرع وقت نسبت به انتقال آن به سردخانه اقدام نمود .  

 يادآوري 1-  استفاده از وسائط نقليه مجهز به تجهيزات سرد كننده براي انتقال سيب به سردخانه بخصوص اگر فاصله سردخانه تا مبداء حمل زياد باشد , ضروري است و در اين صورت ظروف حاوي ميوه بايد به نحوي چيده شوند كه جريان هوا در بين آنها به راحتي انجام گيرد و ساير الزامات از قبيل سرد كردن و نظافت و ضد عفوني داخل آن , مد نظر باشد .  

 يادآوري 2-  در موارديكه معابر منتهي به سردخانه ناهموار باشد بايد به راننده وسيله نقليه سفارش نمود طوري وسيله نقليه را براند كه موجب ايجاد لرزشها و حركات شديدي كه سبب خسارت به سيب مي‏شوند , نگردد . 

 

  8 ـ طرز عمل در سردخانه

 8-1-  به محض رسيدن سيب به سردخانه و قبل از چيدن ظروف آن در محل اصلي نگهداري بايد از آن نمونه برداري كرده و مشخصات نمونه را در فرم پيشنهادي پيوست شماره 2 درج و به امضاي صاحب كالا رساند .  

 در صورتيكه دماي ميوه پايين نيامده باشد بايد به فوريت آنرا سرد نمود .  اين عمل با قرار دادن ظروف حاوي ميوه در سالن پيش سرد كن و تقليل دماي آن تا پائين‏تر از ده درجه سلسيوس با گرداندن هواي سرد انجام مي‏پذيرد .  براي سرعت عمل بيشتر بايد ظروف را كنار هم يا روي هم طوري چيد كه هواي سرد در حين گردش به راحتي به تمام سيب‏ها برسد .  

8-2-  پس از پايين آمدن دماي سيب , ظروف حاوي آن را بايد به محل اصلي نگهداري در سردخانه منتقل نمود .  و صرف نظر از نوع تسهيلاتي كه براي چيدن ظروف در آن محل موجود باشد .  بايد ظروف را طوري در كنار هم قرار داد كه هواي سردخانه در حين گردش به راحتي به تمام ظروف و محتوي آن برسد .  

 ضمنأ براي سهولت نمونه برداري به منظور كنترل عوارضي احتمالي بهتر است ارقام مختلف سيب بطور جداگانه از هم چيده شوند و در موارديكه ميوه‏هاي متعلق به چند باغدار در يك سالن نگهداري مي‏شوند نيز بايد منفك از هم قرار گيرند .  

 يادآوري 1- مناسب‏ترين حد استفاده از فضاي اتاق‏هاي نگهداري سردخانه معادل 250 ـ 200 كيلوگرم سيب در هر متر مكعب فضاي قابل استفاده مي‏باشد .  

 يادآوري 2- حداقل فاصله سطح بالايي جعبه‏ها از سقف نبايد از Cm 60 و از ديوارها از Cm 15 كمتر باشد .  

 8-3- دما : بطور كلي هر قدر دماي نگهداري سيب پايين‏تر باشد رسيدن ميوه كندتر و از دست دادن رطوبت آن و ضايعات ناشي از نگهداري در سردخانه كمتر خواهد بود .  در هر حال هنگام تعيين دماي نگهداري بايد نكات ديگري را نيز مد نظر داشت .  نقطه انجماد سيب بسته به رقم و سال برداشت متغير است و معمولا بين 2/8 تا 2/2 ـ درجه سلسيوس بوده و به اين لحاظ نبايد اين ميوه را در دماي كمتر از 1 ـ درجه سلسيوس نگهداري نمود . هر چند ارقام رد دليشس و گلدن دليشس در دماي 1 ـ درجه سلسيوس به مدتهاي طولاني 8 ـ 6 ماه قابل نگهداري هستند ولي اين امر مستلزم گردش يكنواخت هوا بوده و براي جلوگيري از يخ زدن ميوه معمولا دماي صفر درجه سلسيوس توصيه مي‏شود .  

 8-4- رطوبت نسبي : رطوبت نسبي در سالن اصلي نگهداري سيب نبايد از 90 درصد كمتر باشد .  زيرا كم شدن رطوبت نسبي باعث افزايش تبخير رطوبت ميوه شده و نهايتأ موجب چروكيدگي و كاهش وزن آن مي‏گردد .  

 از طرفي رطوبت‏هاي نسبي بالاتر از 95 درصد نيز در صورتيكه گردش هوا يكنواخت نباشد , روي سطح ميوه و ديوارها به صورت شبنم درآمده و سبب نشو و نماي قارچها مي‏گردد كه به نوبه خود باعث خسارت ميوه و آلودگي سالن مي‏شود .  بنابراين استفاده از رطوبت نسبي بالاتر از 90 درصد فقط در صورتي ميسر است كه سيستم مناسب گردش هوا مانع تشكيل شبنم باشد .  در هر صورت تقليل وزن سيب در رطوبت نسبي حدود 90 درصد ناچيز بوده و در رطوبت نسبي 85 درصد نيز قابل اغماض مي‏باشد .  

8-5- گردش هوا : حجم هوايي كه براي سرد كردن ميوه بكار مي‏رود بايد بين 40 ـ 30 متر مكعب در دقيقه براي هر تن13  باشد .  طرز چيدن بسته‏هاي سيب بايد طوري باشد كه توزيع هوا بين بسته‏ها به صورت يكنواخت انجام گيرد . و از ايجاد زواياي مرده ( جايي كه هواي سرد به اندازه كافي به آن نرسد ) جلوگيري شود .  

 سطح بالايي جعبه‏هاي ميوه كه روي هم چيده شده بايد پايين‏تر از محل ورود هواي سرد باشد .  بعضي از سردخانه‏ها مجهز به دستگاه تهويه براي خروج تدريجي گازهاي فرار كه ناشي از تنفس ميوه و رسيدن آن مي‏باشد بوده و در بعضي ديگر عمل تهويه را با باز كردن در سالن‏ها انجام مي‏دهند .  لازم به تذكر است كه تأثير سوء افزايش گازهاي فوق الذكر در دماي پايين نگهداري سيب قابل توجه نبوده و محل ترديد مي‏باشد .  

 8-6- در سردخانه‏هايي كه مجهز به كنترل آتمسفر مي‏باشند , مي‏توان با تغيير در نسبت اجزاء متشكله هواي سردخانه مخصوصأ بي اكسيد كربن و اكسيژن مدت نگهداري سيب را طولاني‏تر كرد .  اجراي اين منظور مستلزم رعايت نكاتي است كه در پيوست شماره 3 به آن اشاره شده است .  

 يادآوري : استفاده از پوشش بعضي از انواع پلاستيك كه براي مواد غذايي مضر نباشند مي‏تواند كاهش وزن را در مدت نگهداري تقليل دهد .  با پوشاندن سطح داخلي جعبه‏هاي حاوي سيب از قبيل گلدن دليشس بوسيله ورقه‏اي از پلاستيك14  و يا كاغذهاي مومي و يا با پوشاندن كومه‏اي از جعبه‏هاي سيب نتايج جالب توجهي بدست آمده است . 

 

  9- كنترل سيب‏ها در سردخانه

 9-1- از آنجا كه در طول مدت نگهداري سيب در سردخانه عوارضي بروز مي‏كنند كه اگر به موقع كشف و شناخته نشوند و از توسعه آنها جلوگيري نگردد خسارات قابل توجهي ببار مي‏آورند , لذا لازم است كه از سيب‏هاي موجود در سالن‏هاي مختلف سردخانه در فواصل زماني معين (5 تا 10 روز يكبار و مرجحأ هفته‏اي يكبار ) نمونه برداري كرده و نمونه‏ها را مورد معاينات دقيق قرار داده و به محض تشخيص بروز عارضه‏اي در صورت امكان از توسعه آن جلوگيري و در غير اين صورت نسبت به عرضه آن به بازار اقدام نمود . 9 ـ 2 ـ عوارضي كه ممكن است در طول مدت نگهداري سيب در سردخانه بروز نمايد عبارتند15 از :

 

 9-2-1- عوارضي كه منشأ باغي دارند :

 

  Water core

 Bitter pit

 

9-2-2- عوارضي كه ناشي از پيري و طول مدت نگهداري هستند :

 

 Mealy break down

 Internal break down

 Senile brown core

 

9-2-3- عوارضي كه منشأ آن سرماي اضافي است :

 

 Freezing injury

 Soft scald

 Soggy break down

 Brown core

 Internal browning

 

9-2-4- عوارضي كه منشأ آن تركيب هواي سردخانه در آتمسفر كنترل شده مي‏باشد ( كمي اكسيژن زيادي بي اكسيد كربن ) :

 

  Skin shrivel

 off flavours and odours

 

  9-2-5- عوارضي كه منشأ آن گاز آمونياك مي‏باشد :

 در سرد خانه‏هايي كه در سيستم سرمازاي آن از سيال آمونياك استفاده مي‏شود نشت گاز موجب تغيير رنگ و رسيدن سريع ميوه و حساسيت ميوه به حمله قارچها مي‏گردد .  

 9-2-6- عوارضي كه منشأ قارچي دارند :

 

  Blue mold Rot

 Gray mold Rot

 Apple scald

 Pink Rot

 Bull’S Eye Rot

 Black Rot

 Alternaria Rot

 Bitter Rot

 Brown Rot

 

 يادآوري 1-  قارچهاي مولد عوارض فوق اكثرا از راه منافذي كه در نتيجه خراش پوست سيب يا ضرب خوردگي آن ايجاد مي‏شود به بافت ميوه نفوذ كرده و سبب بروز عارضه مي‏گردند .  شايع‏ترين قارچهاي مولد عوارض فوق گونه‏هاي Penicillium، Cladosporium و Alternaria مي‏باشند .  

 يادآوري 2-  در صورتيكه شناخت قارچهاي موجود در هواي سردخانه ضروري باشد مي‏توان با قرار دادن پتري درشهايي كه حاوي مواد غذائي مناسب براي قارچ‏ها باشند در سالن سردخانه و متعاقبأ انتقال آنها به اينكه با تورهايي كه روي دماي مناسبي تنظيم شده باشند و معاينه بعدي آنها به وجود قارچهاي موجود در هواي سردخانه و ميزان تراكم آنها پي برد .

 

 9-2-7- عوارضي كه علل نامشخص دارند :

  Storage scald

 Janathan spot

 Black scald

 

 9-3- نحوه نمونه برداري سيب از سالن‏هاي سردخانه

 

 9-3-1- شروع نمونه برداري بايد همزمان با شروع بروز عوارضي در حساسترين رقم سيب منطقه باشد . 

 

 9-3-2-  فواصل نمونه برداري مي‏تواند بر اساس قرار داد منعقده بين سردخانه دار و صاحب ميوه باشد . 

 

 9-3-3-  نمونه برداري بايد از هر كومه و از هر رقم بطور اتفاقي از قسمتهاي مختلف كومه‏هاي متعلق به هر يك از صاحبان ميوه بطور جداگانه انجام گيرد .  

 9-4- نحوه كنترل ميوه

 9-4-1  بررسي ظاهري ميوه : سيب‏هاي نمونه برداري شده را از لحاظ ظاهر و بروز عوارض مندرج در بند 9 ـ 2 مورد معاينه قرار داده و در صورت مشاهده هر يك از عوارض نامطلوب ظاهري ، اقدام مقتضي در زمينه كنترل عارضه , اطلاع به صاحب كالا يا عرضه آن به بازار صورت گيرد .  

 9-4-2-  پس از معاينه ظاهري , سيب‏هاي مورد نمونه برداري را بطور عمودي و افقي بريده و مقاطع آن را از نظر عوارض داخلي مندرج در بند 9 ـ 2 معاينه كرده و در صورت مشاهده هر يك از عوارض مذكور , طبق قسمت اخير بند فوق الذكر عمل شود .  

 9-4-3- در صورتيكه سيب‏هاي مورد معاينه از نظر ظاهري و همچنين در مقاطع عمودي و افقي داراي عيب مشهودي نبوده ولي اطلاع از وضع كيفي به منظور پيش بيني امكان ادامه نگهداري آن مورد توجه باشد مي‏توان با اندازه‏گيري مواد جامد محلول در آب , اسيديته و مقاومت نمونه‏ها و مقايسه نتايج حاصله با جدول پيوست شماره يك از وضع كيفي و امكان ادامه نگهداري و مدت تقريبي آن مطلع شد . 

 

  پيوست شماره 3- كنترل آتمسفر در سردخانه

 

 دو عامل محيطي دما و مقدار اكسيژن موجود در هوا بيشترين تأثير را در ميزان تنفس ميوه دارند .  

 كاهش اكسيژن موجود در هواي سردخانه از طريق كنترل آتمسفر سالن‏هاي سردخانه بدست مي‏آيد

 كنترل آتمسفر در سردخانه به عنوان مكملي بر كنترل دما و رطوبت در جهت افزايش عمر نگهداري سيب مي‏باشد   

 اجراي اين منظور فقط در سالن‏هايي ميسر است كه به نحوي ساخته و مجزا شده باشند كه غير قابل نفوذ گازها بخصوص اكسيژن و دي اكسيد كربن باشند . هواي داخل اين سالن‏ها طوري تغيير داده مي‏شود كه ميزان اكسيژن آن كمتر و دي اكسيد كربن آن بيشتر از هواي معمولي باشد .  

 براي جلوگيري از نفوذ گازها بايد جداره‏هاي سالن‏هاي سردخانه با مواد غير قابل نفوذ اكسيژن و دي اكسيد كربن پوشانده شود .  اين مواد بايد داراي ويژگيهاي زير باشند :

 ـ علاوه بر غير قابل نفوذ بودن در برابر اكسيژن و دي اكسيد كربن نبايد بر اثر نوسان دما و رطوبت هواي سالن ترك خورده يا تاول بزنند. 

 

 ـ به قارچها و باكتريها مقاوم باشند.  

 ـ بعد از ماليدن و خشك شدن بدون بو باشند.

 ـ به راحتي با سطح زيرين چسبندگي داشته باشند.

 ـ ماليدن آنها آسان باشد.

 ـ ارزان باشند.

 ـ قليائي نبوده و دي اكسيد كربن را جذب نكنند.

 ـ بطور قابل قبولي به صدمات مكانيكي مقاوم باشند.

 

 امروزه مواد مناسب زيادي براي اين منظور در دسترس است ولي در عمل از روشهاي اصولي زير بيشتر استفاده مي‏شود :

 ـ پوشاندن سطح داخلي جداره‏هاي سالن با ورقه‏هاي فلزي كه سر آن در يك زمينه چوبي رو بهم آمده باشد .  

 ـ نصب پانل‏هاي ساندويچي پيش ساخته روي ديوارها

 ـ ماليدن يك ماده قيري به ضخامت 7 ميليمتر روي ديوارها

 ـ استفاده از ماده پلاستيكي مناسبي كه خود بخود سخت مي‏شود همراه با فيبر شيشه‏اي به منظور تقويت آن .

 

 رعايت دقت در انجام هر يك از موارد فوق براي كسب نتيجه رضايت‏بخش ضروري است و نكاتي كه بايد رعايت شود به شرح زير است :

 در مورد استفاده از ورقه‏هاي فلزي و پانل‏هاي ساندويچي نبايد هيچگونه نقصي در محل اتصالات وجود داشته باشد .  پوشش قيري را بايد بطور يكنواخت و بدون ترك و نقص ماليد .  در سطح 180 متر مربع از يك سالن 50 تني سيب وجود تقريبي 3 سانتي متر مربع ترك‏هاي ريز قادر است بحدي موجب نشت دي اكسيد كربن و اكسيژن شود كه تقريبأ حفظ غلظت آنها را غير ممكن سازد .  

 تغيير فشار هواي خارج , باد و نوسان دماي هواي سالن سردخانه موجب تغييرات جزئي ولي مهم فشار هواي داخل سالن مي‏شوند .

 

 لوازم خارج كننده دي اكسيد كربن اضافي از هواي سردخانه

 اگر قرار باشد ميوه را در آتمسفري كه گاز دي اكسيد كربن آن بيش از حد معمول باشد نگهدارند در اين صورت علاوه بر در اختيار داشتن يك سالن غير قابل نفوذ گاز (Gas tight Store)تنها الزام مورد نياز وسيله‏اي است كه بتواند بطور مثبت غلظت دي اكسيد كربن را كنترل نمايد .  اين منظور با نصب دو لوله با قطر تقريبي 5 ـ 4 سانتيمتر ( بسته به حجم سالن سردخانه ) كه يكي از آنها در قسمت مكش فن و ديگري در سمت ورود هوا به سالن نصب مي‏شود انجام مي‏گيرد . در خارج از سالن , شيرهايي در روي اين لوله‏ها براي تنظيم ورود يا خروج هوا از سالن نصب مي‏گردد .  هرگاه غلظت گاز دي اكسيد كربني كه توسط ميوه توليد مي‏شود , زياد شود , شيرهاي تهويه را براي خروج قسمتي از دي اكسيد كربن اضافي باز مي‏كنند .  بدين وسيله مي‏توان اين گاز را در سطح مورد نظر تنظيم و حفظ نمود .

 

 نگهداري سيب در محيط كم اكسيژن ( براي مثال غلظت 2 درصد اكسيژن ) به تجهيزات اضافي مانند واحد جذب كننده دي اكسيد كربن نيازمند مي‏باشد .  در اين قبيل موارد غلظت دي اكسيد كربن از طريق تهويه هواي سردخانه كنترل نمي‏شود بلكه مقدار اضافي آن بوسيله ماده مناسب جذب مي‏شود   

 تنفس ميوه باعث جذب اكسيژن و توليد دي اكسيد كربن مي‏گردد و از آنجا كه هر ليتر يا هر متر مكعب گاز دي اكسيد كربن باعث جايگزيني معادل هم حجم آن از هواي خارج مي‏شود كه فقط 1/5 آن را اكسيژن تشكيل مي‏دهد .  در نتيجه با جذب پياپي گاز بي اكسيد كربن و جانشيني آن بوسيله هوا مي‏توان غلظت دي اكسيد كربن و اكسيژن هواي سردخانه را در سطح معيني تنظيم و حفظ نمود

  

 جذب كننده دي اكسيد كربن16

 راههاي متعددي براي خارج كردن دي اكسيد كربن از سالن سردخانه وجود دارد ولي تعداد معدودي از آنها براي استفاده در ساختمانهاي كشاورزي مناسب هستند .  

 مشخصات اساسي يك واحد جذب كننده به شرح زير مي‏باشد :

 ـ نصب و كار كردن آن آسان باشد .  

 ـ كاركردن با آن آسان و نيازمند كمترين توجه باشد .  

 ـ طرح آن ساده و ساختمان آن سبك بوده و نيازي به تجهيزات با فشار زياد نباشد .  

 ـ جاي كمي را بگيرد .  

 ـ ماده‏اي براي جذب داشته باشد كه از آن مواد فرار مضر به كالا خارج نشود .  

 مواد مختلفي كه در حال حاضر براي جذب كننده‏ها بكار مي‏روند عبارتند از :

 ـ محلول سود سوز آور

 ـ آب آهك

 ـ محلول اتانول آمين ( منو ـ دي ـ تري)

 ـ آب

 ـ كربنات پتاسيم

 ـ الك مولكولي ( سيليكات مضاعف كلسيم و آلومينيوم )

 ـ كربن فعال

 ـ آهك خشك

 ـ غشأ نيمه تراوا

 مواد فوق به استثناي آب , الك مولكولي , كربن فعال و غشأ نيمه تراوا بر اساس واكنش‏هاي شيميايي عمل مي‏كنند .  

 اخيرا در بعضي از كشورها مخلوط هواي داخل سالن‏هاي سردخانه را در خارج از سالن به مقادير دلخواه تنظيم و به داخل سالن هدايت مي‏كنند .  

 

 

 

 1- بايد توجه داشت كه شرايط اقليمي منطقه و رعايت نكات به زراعي در هنگام نشو و نماي ميوه (از قبيل : برگردان خاك , هرس صحيح , كود مناسب , آبياري به موقع , سمپاشي ضروري و غيره ) در كيفيت و مدت نگهداري ارقام قابل نگهداري سيب تأثير قابل ملاحظه‏اي دارد .

2-  اصول كلي ساختماني و تأسيساتي سردخانه مشمول آئين كار شماره 16 ـ 1899 ايران مي‏باشد

3- براي اطلاع بيشتر در مورد تعاريف و اندازه‏گيري كميت‏هاي فيزيكي مؤثر در نگهداري سيب در سردخانه به استاندارد " شرايط فيزيكي نگهداري ميوه و سبزيجات در سردخانه " شماره 2199 ايران مراجعه شود .  

4-  براي اطلاع بيشتر در مورد تعاريف و اندازه‏گيري كميت‏هاي فيزيكي مؤثر در نگهداري سيب در سردخانه به استاندارد " شرايط فيزيكي نگهداري ميوه و سبزيجات در سردخانه " شماره 2199 ايران مراجعه شود .  

5-Controled atmosphere stores

6- جهت اطلاع بيشتر به استاندارد ويژگيهاي پالت چوبي مسطح شماره 2677 ايران مراجعه شود .  

7- منظور از باكس پالت جعبه‏هايي است كه ظرفيت آن 300 ـ 250 كيلوگرم بوده و توسط ليفت تراك حمل و نقل مي‏گردد و مزيت آن نسبت به جعبه‏هاي معمولي اين است كه در حجم برابر مقدار بيشتري سيب را نگه مي‏دارد .  

8-Pressure tester

9- براي اندازه‏گيري مواد جامد محلول در آب ( بريكس ) و اسيديته به استاندارد روش‏هاي آزمون آب ميوه‏ها شماره 2687 ايران مراجعه شود .  

10-  سيب جزو ميوه‏هاي Climacteric است .

11-Condensation

12-Sorting

13- در صورتيكه اندازه‏گيري سرعت جريان هوا به منظور تنظيم ميزان جابجايي آن مورد نظر باشد مي‏توان از دستگاه Anemometr استفاده نمود .  

14-  يكي از انواع پلاستيك كه براي پوشاندن كومه جعبه‏هاي سيب بكار مي‏رود تارپولين Tarpanlin مي‏باشد .

15-نشريه‏اي جهت شناخت اين عوارض و علل آن و طرز پيشگيري از توسعه آن در دست تهيه مي‏باشد .  

16- Scrubber

 

منبع: سازمان ملی استاندارد ایران